به مناسبت نکوداشت یاد استاد دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، همایشی با عنوان «از نُدوشن تا نشابور» در روز دوشنبه 22 تیرماه 1401 در جهاد دانشگاهی شهر نیشابور برگزار شد. این همایش با سخنرانی جمعی از استادان و دبیری علمی دکتر جواد محقق نیشابوری، دکتر مهدی نوروز و جمعی از علاقه‌مندان استاد برگزار شد.
در ابتدای نشست بخشی از سخنان زنده‌یاد دکتر اسلامی ندوشن پخش شد و سپس از مهندس میرعرفانی، شهردار نیشابور دعوت شد تا به ایراد سخنرانی بپردازد. شهردار نیشابور پس از تشکر از دست‌اندرکاران این همایش، یاد و خاطره استاد اسلامی ندوشن را گرامی داشته و از خدمات و صفات برجستۀ او گفت. سپس پیام مجازی علی غیاثی ندوشن، رئیس سابق ادارۀ فرهنگ و ارشاد اسلامی یزد، دربارۀ استاد اسلامی ندوشن پخش شد. حسین مسرت نیز در پیامی مجازی سخنانی دربارۀ استاد اسلامی ندوشن ارائه داد. همچنین پیام مجازی دکتر شیرین بیانی همسر دکتر اسلامی ندوشن پخش شد.
دکتر محمدجعفر یاحقی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد در این همایش سخنانی دربارۀ استاد اسلامی ندوشن ارائه داد و گفت: «عزیزان ما در ندوشن می‌خواستند که فرزند خود را در دامن خود داشته باشند ولی ارادۀ خانواده استاد ندوشن و در واقع تقید به وصیت و علاقۀ آن مرحوم سبب شد که این امر به این صورت تفاهم پیدا کند و از ندوشن تا نیشابور فاصله درنوردیده شود. چه کسی این فاصله را درنوردیده است؟ بدون تردید اسلامی ندوشن. از ندوشن تا نیشابور. قطعا ندوشنی‌ها هم راضی‌تر خواهند بود از اینکه این اتفاق افتاده است به‌خصوص که نیشابور جان جانان ایران است.»
وی ادامه داد: «من همیشه حس می‌کنم غلغله‌ای در نیشابور است از رفت‌و‌آمد، از فکر، از اندیشه، از ساختمان فکری که در اینجا با آن اندیشه‌ها تکامل پیدا کرده است که هر کتابی را که باز می‌کنی در آن نیشابور هست، نه تنها خود نیشابور بلکه روستاهای اطراف نیشابور که پر است از آدم. قطعاً این سرزمین آبادترین و درخشان‌ترین قطعه از سرزمین ایران است و حاصل ایران؛ به این جهت است که اسلامی خواست در ایران دفن شود و ایران یعنی نیشابور.»
مدیر قطب علمی فردوسی و شاهنامه گفت: «آثار دکتر اسلامی آثار مشخصی است که شخصیت او را ساخته است. سطر به سطر و کلمه به کلمۀ آن قابل تأمل است. هر نقطه یا هر کلمۀ آن به یک جایی و به یک اصلی و مسئله‌ای برمی‌گردد و به یک نقطه‌ای از نقاط درخشان فرهنگ ایران متصل می‌شود که کشف این مسائل و معرفی آن به نسل امروز به نظر بعد از این دیگر وظیفۀ شما خواهد بود.»
دکتر محمدجعفر یاحقی ادامه داد: چه خوب چه بد، بسیاری از ناهمواری‌های فرهنگی، در آثار اسلامی ندوشن متبلور شده است به دلیل این که این ناهمواری‌ها هم بخشی از فرهنگ است. اگر ما امروز وارث این فرهنگ و اندیشه هستیم، این اندیشه ترکیبی است از زیبایی‌ها، نازیبایی‌ها و زشتی‌هایی که در طول تاریخ بر ما وارد شده است و بر نیشابور هم از همه جا بیشتر.»
استاد دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به دو کتاب اسلامی ندوشن با عنوان‌های دیروز، امروز، فردا و نوشته‌های بی‌سرنوشت افزود: در اینها نکته‌های خیلی خوبی هست که کمتر مورد توجه قرار گرفته، بیشتر مقالات ایشان مورد توجه است که به صورت‌های مختلف و با زبان‌های گوناگون منتشر شده و در این مجموعه‌ها در اختیار محققان است. من پیشنهاد می‌کنم تحقیقاتی دربارۀ آثار دکتر اسلامی بشود و نشان داده شود.» و افزود: نوشته اسلامی زندگی است، تصویر است، عکس است نه نوشته. شما در نوشته ایشان می‌بینی به جای اینکه بشنوی و بخوانی. آنچه را که نوشته می‌بینی و آنچه را که حس کرده به شما منتقل کرده با زبانی ساده و قابل فهم و بی پیرایه.»
نویسنده و پژوهشگر شاهنامه افزود: «من همیشه فکر می‌کنم که نوشتۀ دکتر اسلامی مثل پارچۀ ابریشمی است درحالی‌که نوشته‌های دیگر مثل پارچۀ پشمی و نمدی و... است. درست است که محکم است ولی خشن است. نوشتۀ دکتر اسلامی نرم، لطیف و مثل حریر لطیف است و همچنان استوار نیز هست.»
دکتر یاحقی در پایان گفت: «به نیشابوریان تبریک می‌گویم که شما گوهر بزرگی را در کنار دارید و قدر این گوهر را بدانید. با انجام این کارها و اشاعۀ اندیشه می‌توان قدر آن را دانست و سعی کنید که این نوشته‌ها را سرلوحۀ زندگی قرار دهید. دانش‌آموزان و دانشجویان را به کتاب‌های ایشان ارجاع دهیم. بخوانند، بنویسند و یاد بگیرند که چگونه باید جهان را ببینند و چگونه باید برداشت کنند و چگونه باید حریر ایجاد کرد در نوشته‌ها...» در این نشست چند تن از دیگر استادان و پژوهشگران نیز به زندگی و آثار اسلامی ندوشن پرداختند. شعر خوانی، نوازندگی و آواز از دیگر برنامه‌های این نشست بود.
گزارش: نیره حسین‌زاده
