(گزارشی از برگزاری نشست نگاهی دوباره به یتیم‌نامه؛ جامع روایات حماسۀ موسوم به حسین کرد شبستری)
کارگروه پژوهشی ادبیات حماسی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران، شامگاه دوشنبه پنجم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ میزبان برگزاری نشست «نگاهی دوباره به یتیم‌نامه؛ جامع روایات حماسه موسوم به حسین کرد شبستری» با سخنرانی دکتر میلاد جعفرپور بود.
در این نشست که به‌صورت مجازی و در فضای نرم‌افزار اسکای روم به دبیری دکتر حامد مهراد برگزارگردید، دکتر جعفرپور، عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری، با ارائۀ مقدمه‌ای در خصوص یتیم‌نامه و اشاراتی به مقدمۀ ۳۰۰ صفحه‌ای که وی بر این کتاب نگاشته است، آن را به همراه امیر ارسلان و شیرویه‌نامه در صدر فهرست حماسه‌های دورۀ صفوی دانست. به گفتۀ این پژوهشگر و مصحح حوزۀ ادبیات حماسی، یتیم‌نامه که بیشتر با یکی از زیرمجموعه‌هایش یعنی داستان حسین کرد شبستری شناخته‌شده و خود مهجور واقع شده است، بعد از شاهنامه مورد پسند‌ترین مجموعه در میان مردم بوده که در پیوند با زمینه‌های حماسی ادبی و فرهنگی عصر خود تألیف شده است.
استاد دانشگاه سبزوار با اشاره به چهار داستان اصلی تشکیل‌دهندۀ یتیم‌نامه یعنی داستان بهزاد گوباز نوبری، داستان مسیح دکمه‌بند تبریزی، داستان میرباقر آجرپز اصفهانی و داستان حسین کرد شبستری، آن را تألیف‌شده در عصر صفوی دانست که بعدها دست‌نویس‌های متعددی از آن در دورۀ قاجار از روی همان نسخۀ صفوی نوشته شده و سپس افزود: «یتیم‌نامه روایتی کاملاً ابتکاری است و فراتر از یک متن تاریخی ارزش دارد».
دکتر میلاد جعفرپور با اظهار تأسف از اقدام برخی ناشران در طول سده‌های گذشته در چاپ گزینشی برخی بخش‌های یتیم‌نامه برای صرفه‌جویی مالی یا حذف برخی نقاط قرمز توسط بعضی از مصححین همچون علی حصوری، گفت: «یتیم‌نامه به‌دلیل فقر شناخت و اعتبار دانشگاهی هیچ‌وقت مورد توجه نبوده و متأسفانه همین محتوا با همان حذفیات و انحرافات، مبنای تألیف مقالات و یادداشت‌های مختلف قرار گرفته است».
مصحح حماسه‌های بطال‌نامه و مسیّب‌نامه، با مرور نظریات مختلف در مورد یتیم‌نامه از پژوهشگران متعددی همچون احمد کریمی حکاک، مهوش واحددوست، جواد مفرد، واهه بویاجیان و... داستان حسین کرد شبستری را حلقۀ واسط نثر دورۀ کلاسیک فارسی و نثر دورۀ معاصر دانست. او سپس ماهیت تاریخی یا پهلوانی و اسطوره‌ای حسین کرد و نسبت و نسب او را برشمرده و با رد برخی نظرات مغلق، گفت: «هویت حسین کرد از نظر من ریشه در تاریخ داشته ولی هیچ ارتباطی با غوریان، دیلمیان، تیموریان و... ندارد».
بررسی ریشه و معنای عنوان یتیم‌نامه و مرور جایگاه عیاران در دورۀ صفوی همراه با ارائۀ خلاصه ای از داستان حسین کرد شبستری و روند شکل‌گیری آن، پایان‌بخش این نشست ۱۶۰ دقیقه‌ای بود.
گزارش: مهدی سیم‌ریز
