چهارمین نشست از سلسله‌نشست‌های حماسه‌های قومی و منطقه‌ای، به میزبانی قطب علمی فردوسی و شاهنامه دانشگاه فردوسی مشهد و با دبیری مارینا مریخی، در روز سه‌شنبه ۱۰ اسفند ۱۴۰۰ در صفحۀ اینستاگرام قطب علمی فردوسی و شاهنامه دانشگاه فردوسی مشهد رأس ساعت ۱۸ برگزار شد. مهمان این نشست دکتر ناصرقلی سارلی، عضو هیئت علمی و رئیس دانشکدۀ ادبیات دانشگاه خوارزمی بود.
در ابتدای نشست طبق آیین دکتر مریخی به معرفی دکتر سارلی پرداخت و گوشه‌ای از خدمات علمی پژوهشی ایشان را ارائه داده و نمونه‌هایی از پژوهش‌ها و آثار چاپ‌شدۀ ایشان را نام برد و سپس جلسه را به دکتر سارلی سپرد.
دکتر سارلی ضمن عرض سلام و عرض ادب خدمت دست‌اندرکاران، مهمانان و دکتر یاحقی، جلسه را آغاز کرد. دکتر سارلی داستان‌های پهلوانی ترکمن را به دو دسته تقسیم کرد که عبارتند از: دستۀ اول مربوط به دورانی است که روایت‌های مشترک بین ترکمن‌ها و سایر اقوام ترک‌زبان که تا آسیای میانه و صغیر نیز کشیده شده است که حماسه گوراغلی در ترکمن و کوراغلو در آذربایجان و حماسۀ دده قورقود از این دسته است. دستۀ دوم مربوط به روایت‌هایی است که از زمان تولد ادبیات جدید ترکمن با چهره‌هایی مانند دولت محمد آزادی و پسرش که شاعر ملی ترکمنستان است و بزرگ‌ترین شاعر ترکمن مختوم قلی فراغی می‌باشد که این دو دسته تفاوت‌های عمده‌ای با هم دارند.
دکتر سارلی در ادامه گفت برای اینکه بتواند به هر دو دوره از روایات پهلوانی ترکمن بپردازد از هر دوره یک اثر را معرفی کرده و ویژگی‌های آن را می‌گوید تا در پرتوی این ویژگی‌ها بتواند مقایسه‌ای بین دو دوره داشته باشد. ایشان حماسۀ گوراغلی در ترکمن و کوراغلو در آذربایجان و آسیای صغیر را معرفی کرده و سپس ویژگی‌های این حماسه را از نظر پیرنگ، نوع روایات، ویژگی‌های اقلیمی و تفاوت‌های وقایع داستانی در دو قوم را بیان کرد.
دکتر سارلی در ادامۀ نشست گفت که از دوره اول حماسۀ دده قورقود را مورد بررسی قرار خواهم داد و ادامه داد در بین حماسه‌های قومی، این حماسه به‌عنوان حماسه قوم ترک و ترکمن شناخته شده است و شامل یک مقدمه و دوازده قسمت است که اخیراً نسخۀ جدیدی از آن کشف شد. حماسۀ دده قورقود مربوط به دوران پیش از اسلام است و جایگاهی همانند شاهنامۀ فردوسی را برای قوم ترک داراست. دکتر سارلی توضیحاتی در باب چهره و نقش زنان در این حماسه داد.
دکتر سارلی در بخش دوم چند حماسه از دورۀ جدید نام برد و توضیحات مختصری در باب هر کدام داد و سپس روایت حماسی زهره و طاهر را مورد بررسی قرار داد و خلاصه‌ای از این داستان را ارائه داده و همچون بخش اول این نشست، به بررسی ویژگی‌های این اثر پرداخت. از‌جمله ویژگی‌های این حماسه به نظم و نثر بودن کتاب است، قسمت‌های روایی کتاب به نثر و دیالوگ‌های شخصیت‌ها به نظم سروده شده است و این نشان‌دهندۀ سنت تاریخی روایت در حماسه‌های قومی ترکمن‌ها است که چون دده قورقود شامل نظم و نثر است. دکتر سارلی شاعر و سرایندۀ این حماسه را معرفی کرد و گفت: شاعر آن شخصی به نام ملانفس است که در قرن سیزده در مرو زیسته و در همان‌جا درگذشت، اون علاوه‌بر حماسۀ زهره و طاهر، آثار دیگری نیز دارد. از ویژگی‌های این روایت، عاشقانه‌بودن آن است، این روایت پیرنگ ندارد، روابط وقایع در آن از منطق علی و معلولی پیروی نمی‌کند و همۀ عناصر رمانس در آن قابل بررسی است. در پایان بررسی، دکتر سارلی گفت: بسیاری از روایت‌های عاشقانۀ ترکمن‌ها در قرون اخیر از نظر ادبیات تطبیقی قابل بررسی هستند و می‌تواند پژوهش‌های خوبی را شکل دهد، همچنین این روایات در ادبیات کودک قابلیت پیاده‌سازی به‌صورت داستان، انیمیشن و کارتون را دارد.
در پایان نشست، خانم مریخی ضمن ارائۀ توضیحات مختصری در باب گفته‌های دکتر سارلی از قبول دعوت و توضیحات ایشان سپاسگزاری کرد.
گزارش: نیره حسین‌زاده
