گاهان شامل هفده سرود از اوستای کهن است که از جنبه‌های شعری غنی و چشمگیری برخوردار است، از بین این سروده‌ها یسن 50 بیش از دیگر سروده‌ها، هنر شعری زردشت را نشان داده که به الگوهای پیش‌آریایی نزدیک است، این الگوها در ریگ‌ودا به فراوانی دیده می‌شود، می‌توان از همین الگوها به تاثیرپذیری زردشت از ریگ‌ودا پی برد.
میرفخرایی در قسمتی از مقدمۀ کتاب می‌نویسد: «گاهان و دعای مقدس به شیوۀ شاعرانه و رازآمیزی تصنیف شده‌اند و آراء و عقاید کلامی و الهیاتی زردشت هیچ‌جا در آنها روشن و نظامند بیان نشده‌است. گاهان آگاهی در مورد اصلاحات زردشت و شرایط سیاسی و اجتماعی را با هم می‌آمیزد به طوری که تشخیص این دو لایۀ متفاوت از هم دشوار است. از سوی دیگر به سبب کوچک بودن پیکرۀ اوستای قدیم، مواد کافی برای تجزیه و تحلیل زبان‌شناختی، ترجمه و تفسیر در دست نیست و نقش آن نیز به عنوان منبعی برای تاریخ دین و فرهنگ بسیار کمرنگ است. تحلیل زبان‌شناختی گاهان، طبیعتا می‌بایست از ترجمۀ پهلوی آن آغاز می‌شد اما این ترجمه که تدوین آن به اواخر دورۀ ساسانی باز می‌گردد، کمک چندانی به روشن شدن متن اوستای کهن نمی‌کند. بدین ترتیب برای بررسی گاهان، رجوع به پیکرۀ بزرگ متون ودایی هندی باستان اساسی است و در این میان، ریگ‌ودای کهن، با 1028 سرود نیایشی در برابر 17 سرود زردشت، از اهمیت خاصی رخوردار است. این متون کمک می‌کند تا تصویری از دیدگاه دستوری و واژگانی از اوستای قدیم به دست آوریم. این دو متن به یک سـبک ادبی تعلق دارند و پیوند تاریخی آنها نیز آثار متعددی در عبارت‌پردازی و مفاهیم دینی گاهان بر جای گذاشته است. از این رو، از نظر مسایل جزیی و کلی روشنی‌بخش یکدیگرند.»
این پژوهش در دو بخش، یک: نگاهی به شعر هندواروپایی درسه فصل: 1. فن شعر هندواروپایی، 2. شاعر و شعر سرودن و 3. سبک بیان و آرایه‌ها، و بخش دوم: تحلیل دستوری و محتوایی یسن 50 (اوستا-زند) در دو فصل: 4. بن‌مایه‌های سرودهای گاهانی، تصـنیف حلقه‌ای، حرف‌نویسـی و برگردان فارسی متن اوستا، همراه با یادداشت‌ها و 5 -ترجمۀ اوستا به پهلوی، آوانویسی و برگردان فارسی متن زند، همراه با یادداشت‌ها می‌پردازد. واژه‌نامه اوستا-زند-فارسی، کتابنامه، نمایۀ فارسی و سنسکریت بخش‌های پایانی را تشکیل می‌دهند.
کتاب «زبان شعری زردشت در گاهان/ با نگاهی به شعر هندواروپایی همراه با تحلیل دستوری و محتوایی یسن 50 (اوستا-زند)» اثر دکتر مهشید میرفخرایی، در 170 صفحه، قطع رقعی، جلد شومیز، توسط انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی در پاییز 1400، چاپ و منتشر شد.
گزارش: نیره حسین زاده
