در ادامۀ یازدهمین همایش ملی بزرگداشت بیهقی، در نوبت عصر دکتر محمدجعفر یاحقی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد، دربارۀ «تاریخ بیهقی در زبان‌های دیگر» به ایراد سخنرانی پرداخت. دکتر یاحقی اظهار داشت تاریخ بیهقی به عنوان یک متن تاریخی همواره مورد نیاز مورخان به‌ویژه محققان روس بوده است. این متن نخست توسط غربی‌ها معرفی شد. اما به سبب دسترسی دیرهنگام به نسخه‌های خطی تاریخ بیهقی به فارسی‌زبانان نیز دیر معرفی شده است. چاپ فارسی این متن نخست در خارج از ایران به انجام رسید. اولین متن فارسی تاریخ بیهقی در سال 1862 در هندوستان، توسط کاپیتان مورلی از کمپانی هند شرقی تصحیح گردید و سال‌ها بعد در ایران چاپ شد. این متن به زبان‌های گوناگون ترجمه شده و مورد تحقیق پژوهشگران مطالعات تاریخ ایران به‌ویژه پژوهش‌های دوران پادشاهی غزنویان قرارگرفته است. سرشناس‌ترین شخصیتی که در این زمینه به تاریخ بیهقی توجه کرد، دانشمند فقید انگلیسی «ادموند کلیفورد باسورث» است. باسورث این متن را براساس تصحیح زنده‌یاد دکتر علی‌اکبر فیاض به زبان انگلیسی، در دوجلد متن اصلی و یک جلد تعلیقات، به کمک دکتر محسن آشتیانی استاد دانشگاه کلمبیا ترجمه کرد، که مهم‌ترین ترجمۀ تاریخ بیهقی تاکنون است. دکتر یاحقی در سال 2011 در شهر لس‌آنجلس در دیداری که با باسورث داشته است، تصحیح تاریخ بیهقی را به وی اهدا می‌کند.
وی ترجمۀ تاریخ بیهقی به زبان‌های دیگر را کار بسیار دشواری می‌داند و می‌گوید بیهقی در کتاب خود به ذکرجزئیات پرداخته است، که از ویژگی‌های خاص این کتاب است و تحقیق در آن در حوصله هر کسی نمی‌گنجد. همچنین از پروفسور لازار محقق فرانسوی یاد کرد و اظهار داشت یکی از کارهای ارزشمند پروفسور لازار این است که سیر تحول زبان فارسی را بر اساس شواهدی از تاریخ بیهقی نشان داده است. اگرچه این اثر تاریخی مهم به بسیاری از زبان‌های دنیا ترجمه نشده است اما مدخل‌هایی در ایرانیکا و دانشنامۀ جهان اسلام دربارۀ تاریخ بیهقی نوشته شده و این کتاب در سطح جهانی شناخته شده است.
گفتنی است در سال 1390دومین تصحیح تاریخ بیهقی در ایران با اشراف دکتر یاحقی و تلاش‌های بسیار آقای مهدی سیدی در دو جلد به انجام رسیده است. چندی بعد کتابی با عنوان «دیبای دیداری» از این دو مصحح در یک جلد به چاپ رسید که دقیق‌ترین تصحیح از این متن ارزشمند است.
سخنران دوم خانم دکتر کویان هژارعلی از اقلیم کردستان عراق، استادیار دانشگاه گرمیان بود. موضوع پژوهش وی «جایگاه تاریخ بیهقی در نثرفارسی دری در کتاب‌های فارسی در اقلیم کردستان» بود. وی اظهار داشت با آشنایی و مطالعۀ تاریخ بیهقی در دوران تحصیلات دانشگاهی خود، پس از بازگشت به کردستان به تدریس این نثر تاریخی- ادبی پرداخت. دکتر پویان چنین گفت بیهقی گزارشگر حقیقت است و اظهارنظر او دربارۀ رویدادها، بیان رسوم گوناگون و ... می‌تواند تاریخ به شمار برود. همچنین جنبۀ ادبی و سبک نگارش تاریخ بیهقی گیرایی و دلپذیری نثر در خدمت محتوای تاریخی قرار گرفته است.
دکتر هژارعلی در ادامه گفت بیهقی به عنوان دبیر و منشی توانست تجربۀ چهل سالۀ خود را در کتاب تاریخش به کار ببرد. او نخستین کسی است که هنجارشکنی کرد و نثری تاریخی- ادبی را به نگارش درآورد. وی چنین اظهار داشت در ویژگی‌های سبکی تاریخ بیهقی برخی ویژگی‌های نثر فنی هم وارد شده است؛ اما بیهقی از این جهت از متعادل‌ترین کسانی است که این ویژگی‌ها را در نثر خود به کار برده است .
دکتر محمدفرید، استاد دانشگاه پنجاب در لاهور پاکستان دربارۀ «انعکاس تصویر شبه قاره در تاریخ بیهقی و تاریخ ملا محمد غزنوی» سخن گفت. وی به سنت تاریخ‌نگاری در شبه قاره اشاره کرد و لاهور کانون علم و ادب را از این قاعده مستثنا ندانست. همچنین دربارۀ کتاب تاریخ بیهقی و جایگاه رفیع آن در دانشگاه پنجاب و تدریس این نثر در مقاطع مختلف دانشگاهی توضیحاتی ارائه کرد.
در پایان این نشست خانم فرزانه فرهبُد بخش‌هایی از «ذکر بردارکردن امیر حسنک وزیر» را خواند.
دبیر نشست بزرگداشت بیهقی، حامد مهراد، دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد بود. وی در خلال برنامه بخش‌هایی از سرودۀ حامد ابراهیم‌پور را خواند. این نشست در ساعت 22:30 پایان یافت.
گزارش: ملوک براتی
