آیین گشایش یازدهمین همایش ملی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی، یکم آبان‌ماه ۱۴۰۰ در تالار همایش‌های بین‌الملل دانشگاه حکیم سبزواری برگزار شد. این همایش با همراهی بنیاد دکترسیدمحمد علوی‌مقدم در نوبت صبح افتتاح شد و با حضور اندیشمندان، صاحبنظران و علاقه‌مندان به فرهنگ و اندیشۀ ایران‌زمین و دوستداران زبان و ادبیات فارسی آغاز به کار کرد. این نشست به‌طور هم‌زمان در فضای مجازی نیز پخش می‌شد.
در این نشست، نخست دکتر علی‌اصغر مولوی رئیس دانشگاه حکیم سبزواری به مهمانان خوش‌آمد گفت و از دست‌اندرکارانی که در راستای ثبت رسمی این روز در تقویم کشور تلاش بسیار نمودند، سپاسگزاری کرد. سپس پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و پیام قائم‌مقام وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و رئیس مرکز همکاری‌های بین‌الملل به ترتیب قرائت شد. اولین سخنران این نشست معاون استاندار خراسان رضوی و فرماندار سبزوار، مهندس مجتبی علوی‌مقدم بود. در ادامه، نماهنگ نخستین همایش ابوالفضل بیهقی در سال ۱۳۸۶به نمایش درآمد سپس دکتر محمدجعفر یاحقی عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی و رئیس انجمن ترویج زبان و ادب فارسی شعبه خراسان رضوی به ایراد سخنرانی پرداخت.
بیهقی پیام‌آور صلح و دوستی در جهان
دکتر یاحقی با ابراز خرسندی از ثبت روز ملی بزرگداشت بیهقی در تقویم کشور و تبریک زادروز پیامبر اکرم، ضمن تأیید سخنان دیگر بزرگان دربارۀ بیهقی -پدر نثر فارسی- چنین گفت: بیهقی در سبزوار متولد شد و به غزنه رفت و با سلاطین دوران خود سفرهای زیادی کرد و منطقۀ وسیعی از فرهنگ ایران‌زمین و فرهنگ کهن آریایی و تمدن اسلامی را درنوردید. بنابراین بیهقی تنها به سبزوار تعلق ندارد بلکه به افغانستان، هندوستان و پاکستان نیز متعلق است. وی همچنین بیان کرد هجده سال پیش، در تصحیح کتاب تاریخ بیهقی از همراهی دانشمندانی از هندوستان، پاکستان و افغانستان و نظرات فرهنگی آن بزرگواران بهره‌مند شده است. جایگاه بیهقی علاوه‌بر فن نویسندگی، تاریخ‌دانی و شخصیت خردمندی که از او می‌شناسیم، به‌عنوان پیام‌آور صلح و دوستی بین فرهنگ‌ها و ملت‌ها نباید فراموش شود.
دکتر یاحقی در ادامۀ سخنان خود از نخستین نشست‌های بیهقی‌خوانی که همراه با آقای مهدی سیدی فرخد، بیهقی‌شناس و پژوهشگر تاریخ، از آغاز دهۀ ۸۰ در دانشکدۀ ادبیات مشهد آغاز شد، یاد کرد. این نشست‌ها در مؤسسۀ خردسرای فردوسی سال‌ها ادامه یافت. هم‌اکنون این نشست‌ها به شکل مجازی در کانال بیهقی‌خوانی با خوانش و توضیحات آقای سیدی برگزار می‌شود و صدای بیهقی در تمام جهان شنوندگانی دارد که مایۀ مباهات مردم عزیز این سرزمین هنرخیز و هنرپرور است.
وی همچنین به مراسمی که به مناسبت بزرگداشت بیهقی در سال ۱۳۴۹ در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار گردید، اشاره کرد. در این مراسم دانشمندان بسیاری از سراسر جهان گرد آمده بودند و نام و یاد آن تاریخ‌نویسِ ادیب را گرامی داشتند. دکتر یاحقی در پایان سخنان خود به روان این سردم‌دار نثر فارسی و مورخ دقیق و هوشمند و امین درود فرستاد و از دانشگاه حکیم سبزواری برای تدارک مراسم بزرگداشت ابوالفضل بیهقی صمیمانه سپاسگزاری کرد.
دیبای روشنایی
در ادامۀ این نشست دکتر مهیار علوی‌مقدم درخصوص روز بزرگداشت بیهقی توضیحاتی ارائه داد و انتخاب روز اول آبان را نزدیکی به زمان درگذشت بیهقی دانست. همچنین به زمان این همایش به مدت یک‌ماه اشاره کرد و از ده نشست با موضوعات گوناگون و تخصصی در تاریخ بیهقی به همراه سخنرانانی از داخل و خارج کشور خبر داد. هدف از اختصاص‌دادن این مدت زمان به همایش بیهقی ارتقای علم و دانش و شناخت بیهقی به جهان معاصر و توسعه‌پژوهی است. معرفی انجمن‌های بیهقی‌خوانی در سطح کشور و دعوت از بیهقی‌خوانان از دیگر فعالیت‌های این همایش خواهد بود. وی دربارۀ کتاب مجموعه مقالات «دیبای روشنایی» توضیحاتی ارائه کرد.
پس از این نماهنگ تاریخ بیهقی به کوشش دکتر علی صادقی‌منش پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی به اجرا درآمد.
تاریخ بیهقی شاهنامۀ منثور
دکتر سیدحسن امین حقوق‌دان و استاد دانشگاه گلاسکو اسکاتلند سخنران بعدی نشست بود. این نویسنده، شاعر، ادیب و مدیر مسئول ماهنامۀ حافظ از ویژه‌نامۀ بیهقی در این نشریه خبر داد. وی با اشاره به گفتۀ ابن‌خلدون، پایه‌گذار علم جامعه‌شناسی، که گفته است آنکه در نثر توان هنرنمایی دارد در شعر آن قابلیت را نخواهد داشت و برعکس، چنین اظهار داشت که نثرنویسان سبزوار برجسته‌تر از شعرگویانش هستند و تاریخ بیهقی را شاهنامۀ منثور و بیهقی را پدر نثر فارسی دانست.
من از دیار سنایی سرود آوردم
سخنران پایانی نشست دکتر عبدالغفور آرزو استاد دانشگاه کابل، به هویت و اشتراکات فرهنگی سرزمین ایران و افغانستان پرداخت و دیگر سرزمین های پیرامون را دارای جغرافیا و فرهنگ و تمدن مشترک دانست و چنین گفت که زبان فارسی، زبان جغرافیای سیاسی خاصی نیست. هویت فرهنگی و تمدنی ما در گسترۀ زمین، بلندقامتی می‌کند و ابوالفضل بیهقی نمایندۀ چنین تمدنی است. وی اظهار داشت بیش از شصت سال است که در افغانستان انتشارات بیهقی با نام بیهقی گره خورده است. همچنین اساس نگارش تاریخ بیهقی را بر دو اصل استوار «خرد ایمان بنیاد و خرد نقاد» دانست: بیهقی با «خرد ایمان‌بنیاد» هرگز سخن ناراست نمی‌نگارد و با «خرد نقاد» رویدادهای دردناک را در سایۀ شمشیر و استبداد، به زیبایی می‌نگارد. «خواجه خواجگان، خواجه ابوالفضل بیهقی» عنوان مقاله‌ای است که دکتر آرزو به همایش تقدیم کرده است. وی با یادآوری اینکه از سال ۲۰۱۷میلادی سبزوار و هرات دو شهرخواهرخوانده هستند، پیشنهاد داد در شهر هرات «بنیاد پژوهشی بیهقی» بنیان گذاشته شود و روز اول آبان روز بین‌المللی ابوالفضل بیهقی نام‌گذاری گردد.
در دقایق پایانی دکتر صادقی‌منش به معرفی طرح علمی تارنمای (سایت) علمی- پژوهشی تاریخ بیهقی پرداخت. این تارنمای جامع و تخصصی می‌تواند نیاز متخصصان را رفع کند.
همچنین گزارش بنای یادمان بیهقی توسط آقای حارث‌آبادی داده شد. وی در زمینۀ تأمین بودجۀ یادمان بیهقی از مسئولین درخواست یاری کرد.
در پایان مراسم کتاب مجموعه مقالات «دیبای روشنایی» رونمایی شد و چند عکس یادگاری از یازدهمین همایش ملی بزرگداشت بیهقی ثبت گردید.
پس از پایان نشست اول مراسمی در حارث‌آباد، زادگاه بیهقی، به میزبانی مدیریت شهری و مردم حارث‌آباد از ساعت ۱۴تا ۱۷برگزار شد.
گزارش: ملوک براتی
