اردستانی رستمی، حمیدرضا. (1400). مسیحِ مانوی، تهران: نشر نگاه معاصر.

کتاب هفت‌جستارۀ مذکور در صدد نشان دادن تصویری است از عیسایی که مانی و مانویان از او در نظر داشته‎اند و برای این مهم، به متن‎های مانوی مراجعه شده که دربردارندۀ اندیشه‎های آنان است و تأثیر این اندیشه‎ها بر بعضی از متون ادب فارسی، بررسی شده است.

این کتاب، مجموعه‌ای است از گفتارهایی که حمیدرضا اردستانی رستمی، در میان سال‌های 1394 تا 1399 در مجلّه‌هایی چون پژوهش‌های ادیانی و مطالعات ایرانی و نیز فصل‌نامۀ جندی‌شاپور منتشر ساخته است.

جستار نخست با بررسی یکی از متون پارتیِ مانوی، در پی آن است ثابت کند که مانی و مانویان از انجیل یوحنا تأثیر گرفته‎اند.

جستار دوم، جایگاه و مقام مریم مجدلیه را در کیش مانی که ازجمله کیش‎های گنوسی است، بررسی کرده و تأثیرپذیری مانویان از گنوسیان را در این زمینه نشان داده است.

در جستار سوم، واژۀ wāxš (نَفْسِ کمال‎یافتۀ) مانوی که از ریشۀ vak- اوستایی به معنی سخن گفتن است، پیش کشیده شده و ارتباط این واژه با «سخن‌گوی مردِ» فردوسی نشان داده شده است.

در جستار چهارم، متنی آسیب‌دیده از مانویان، با توجه به محتوای دیگر متن‎های مانوی، بازسازی شده است و جستار پنجم، داستان پلاطس در منابع مختلف ادبی و تاریخی بررسی شده تا حقائقی از بردارکردگی (تصلیب) عیسی در این متن‎ها، با تأثیرپذیری از آرای مانویان، ارائه شود.

جستار ششم، شاید متفاوت‌ترین بخش باشد. در این گفتار، نشان داده شده است که لقب «مشفق» که حافظ به عیسی داده، تنها در متن‎های مانوی دیده می‎شود و گویا در ادب فارسی بی‎پیشینه است. در این گفتار، غزلی از حافظ هم بررسی شده و در آن چهرۀ سه‎گانۀ عیسی در متن‎های مانوی (درخشان، رنجبر و ناصری) به نمایش آمده است.

و نهایتاً، جستار هفتم و پایانی، با عنوان «مسیح در مانویت». این گفتار، ترجمۀ مقاله‎ای است از ورنر زوندرمان که در آن، به جز چهرۀ سه‎گانۀ مسیح که مری بویس مطرح می‎کند، از سه چهرۀ دیگر مسیح در متن‎های مانوی هم یاد می‌کند.

مسیح مانوی در 248 صفحه و با قطع وزیری، از سوی نشر نگاه‌ معاصر که از ناشرهای معتبر در حوزۀ علوم انسانی است، در سال جاری (1400) منتشر شده است.

گزارش: مظاهر سبزی