شاهنامه اثر بی‌بدیل ادبیات فارسی که از ذهن و روح فردوسی بزرگ در دورۀ افول حس میهن‌دوستی و فراموشی افتخارات نیاکان آریایی تراوش کرده است و رفته رفته موجب سرایش منظومه‌هایی با روحیۀ پهلوانی و میهن‌‌دوستی شد که شاهنامۀ فردوسی تأثیر بسیاری بر منظومه‌های پس از خود از نظر محتوا، ساختار، مضامین، سبک و ... داشته‌ است.

کتاب تأثیر شاهنامه بر دیگر حماسه‌های ملی اثر تازه منتشر شدۀ دکتر علیرضا قیامتی به بررسی میزان و نوع تأثیر شاهنامه بر حماسه‌ها و منظومه‌های پهلوانی پس از شاهنامه می‌پردازد که مهم‌ترین آن‌ها شامل: برزونامه، فرامرزنامه، گرشاسب‌نامه، کوش‌نامه، بهمن‌نامه، سام‌نامه، جهانگیرنامه، شهریارنامه، بانو گشسب‌نامه و ... است. در ابتدا مقدمه‌ای درج شده و به دنبال پاسخ برای این پرسش است که چرا حماسه‌های پس از شاهنامه کمتر مورد توجه پژوهشگران و شاهنامه‌پژوهان قرار گرفته و آن طور که باید دیده نشده است، اما در بین منظومه‌های عرفانی و تعلیمی که در رأس آن‌ها مثنوی معنوی است، آثار عرفانی پس از آن نیز مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. در بخش اول کتاب به گنجینۀ حکمی آثار حماسی می‌پردازد، حماسه‌های پس از شاهنامه از جنبۀ حکمت، فلسفه، اخلاق و دانش از شاهنامه تأثیر گرفته‌اند و در ادامه به تکرار و تأکید مضامین پر تکرار شاهنامه و تأثیرپذیری حماسه‌های دیگر از شاهنامه در مضامینی از جمله؛ خرد و خردورزی، مرگ، زندگی، ناپایداری جهان، اخلاق و ارزش‌های اخلاقی و... پرداخته شده است. در بخش دوم به سیمای بانوان در حماسه‌های پس از شاهنامه می‌پردازد، پژوهش‌های خوبی در مورد زنان شاهنامه انجام شده اما زنان حماسه‌های شاهنامه چون خود اثر چندان مورد توجه قرار نگرفته بود و جای چنین پژوهشی در بین پژوهش‌های حماسی خالی بود. زنان حماسه‌های پس از شاهنامه از نظر جایگاه مادری، همسری، معشوق و جایگاه کاردان و سیاست‌مدار در این بخش مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در بخش دیگری از این پژوهش به عشق و همسرگزینی می‌پردازد. در بخشی دیگر نیز به سوگند، انواع آن از جمله سوگندهای ملی، مذهبی، مزدیسنایی، میترایی، پهلوانی، شهریاری و... و همچنین الگوبرداری از سوگند در حماسه‌ها پرداخته شده است. در ادامه در بخشی به سوگواری می‌پردازد، سوگواری در ایران باستان سپس در شاهنامه و الگوبرداری حماسه‌های پس از شاهنامه از این سوگواری‌ها و آیین‌ها و نوحه‌سرایی‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. بخش بعدی کتاب به الگوهای همسان حماسی مانند: زن جادو، هفت خوان، الگوی رستم و سهراب، بیژن و منیژه، دیدار زال و رودابه و .... و میزان تأثیرپذیری حماسه‌های دیگر از این الگوها مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بخش پایانی کتاب به کاستی‌های پژوهش‌های حماسی و علل آن می‌پردازد و در پایان معرفی مختصری از حماسه‌های ملی تهیه شده‌ و به بررسی میزان تأثیرپذیری و استفاده از اسطوره‌ها و عناصر ایرانی و دوری و اجتناب از بهره‌گیری از عناصر بیگانه در هر یک از حماسه‌های معرفی شده می‌پردازد.

کتاب تأثیر شاهنامه بر دیگر حماسه‌های ملی اثر دکتر علیرضا قیامتی تابستان 1400 با جلد شومیز و در 236 صفحه توسط انتشارات طنین قلم چاپ و منتشر شد.

گزارش: نیره حسین‌زاده