جلسه‌ای با محوریت آیین باستانی تیرگان در منابع تاریخی، در روز یکشنبه 13 تیرماه 1400، در صفحۀ مجازی اینستاگرام قطب علمی فردوسی و شاهنامه برگزار شد.
دکتر ابراهیم موسی‌پور، عضو هیئت علمی بنیاد دایره‌المعارف اسلامی با اشاره به مقالات زیادی که دربارۀ این جشن تاریخی از 70 سال قبل به زبان فارسی نوشته شده است، پیشینۀ این جشن در دورۀ اسلامی به قرن دوم هجری باز می‌گردد که شاعرانی چون رودکی، منوچهری و نظامی در اشعار خود از واژه تیرگان استفاده کرده‌اند.
همچنین وی گفت در بافتار سریانی از جشن دیگری نام برده شده که به عنوان یک شاهد از قرن دوم میلادی است که شباهت زیادی با آیین تیرگان دارد و در میان سریانیان در این جشن کودک را قربانی می‌کردند که با توجه به فرهنگ ایرانی آن، بعید به نظر می‌رسد.
گردیزی و ابوریحان بیرونی از کسانی هستند که جشن تیرگان را شرح داده‌اند، بیرونی به داستان آرش کمانگیر اشاره می‌کند. دکتر موسی‌پور ریشه‌شناسی این جشن را در سه دستۀ داستان آرش کمانگیر و تعیین مرز ایران و توران، اسطورۀ آفرینش آب و قرار گرفتن روز تیر در ماه تیر بیان می‌کند. ابوریحان در التفهیم به آیین‌هایی چون آب پاشیدن، پختن گندم و میوه و شکستن سفالینه‌ها اشاره کرده است.
دکتر موسی‌پور به بررسی تطبیقی اسطورۀ تیشتر و ارتباط آن با جشن تیرگان پرداخت که این درهم‌آمیختگی عناصر جشن تیرگان در تیریشت به آن پرداخته شده است. مراسم تیرگان تا پایان قرن 6 هم در ادبیات و هم در تاریخ گزارش‌هایی است که حکایت از برگزاری آن دارد سپس از دورۀ صفوی جشن آبریزگان را داریم. امروزه در مازندران در آبان‌ماه این جشن برگزار می‌شود. همچنین این جشن در ارمنستان در تیرماه برگزار می‌شود. در نهایت این جلسه با پرسش و پاسخ همراهان این نشست به پایان رسید.
گزارش: زهرا شریعت‌پناه
