هم‌زمان با 25 اردیبهشت‌ماه، روز بزرگداشت فردوسی و پاسداشت زبان فارسی، همایش ملی «شاهنامه و زبان فارسی» برگزار شد. این گردهمایی علمی که به صورت مجازی و با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد، قطب علمی فردوسی و شاهنامه، موسسۀ فرهنگی خردسرای فردوسی، انجمن علمی دبیران زبان و ادبیات فارسی خراسان رضوی، انجمن ترویج زبان و ادب فارسی شعبۀ خراسان، اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار گردید، به مدت یک هفته، تا 30 اردیبهشت 1400 ادامه یافت و در آن پژوهشگران برجستۀ ادب حماسی و شاهنامه‌شناسان از سراسر ایران و نقاط مختلف جهان به سخنرانی و ارائۀ جدیدترین دستاوردهای علمی خود پرداختند.
در نشست اول این همایش که شنبه 25 اردیبهشت‌ماه برگزار شد، سه سخنران به سخنرانی در موضوعات مرتبط با محورهای این همایش پرداختند. آغاز بخش این مراسم قرائت پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط دکتر مروارید، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی بود. در متن پیام دکتر سیدعباس صالحی آمده است: 25 اردیبهشت روز بزرگداشت حکیم فردوسی و روز پاسداشت زبان فارسی است دو مناسبت که تکریم آن بر ما واجب است. فردوسی پدر زبان فارسی نام گرفته است و توانسته توانایی‌ها و ظرفیت‌های زبان فارسی را در شعر خود منعکس کند. زبان شاهنامه زبان دانش، خرد و عاطفه است و روشن است که وظیفه سترگی بر عهده داریم که تنها از عهده دلدادگان به حکمت و ادب ایرانی برمی‌آید. شناخت ظرفیت‌ها و تلاش در جهت زایندگی متناسب با شرایط فرهنگی، سیاسی و ... است که بر عهدۀ مجامع دانشگاهی است که اینان را به شناخت فردوسی و پاسداری از زبان و ادب فارسی فرا می‌خوانم .
پس از این دکتر محمدجعفر یاحقی، رئیس و دبیر علمی همایش ضمن عرض خیر مقدم به مهمانان، استادان و شاهنامه‌پژوهان روز بزرگداشت حکیم فردوسی و روز پاسداشت زبان فارسی را تبریک گفت. وی به آغاز این سنت در 25 اردیبهشت 1376 اشاره کرد که این امروز به هفته بزرگداشت فردوسی بدل شده است و این ممکن نیست جز به نفس گرم فردوسی و شرایط خاصی که در زبان فارسی ایجاد کرده است و همة گویندگان زبان فارسی وامدار فردوسی بزرگ هستند. دکتر یاحقی ابراز خرسندی کرد که هفتة فردوسی پیش‌رو است و با این فضای مجازی یک هفته پاسداشت و نشست خواهد بود که در نشست‌هایی که به این مناسبت برگزار می شود از سخنرانان داخلی و خارجی دعوت شده تا بگویند که چه گوهرهایی در شاهنامه نهفته است. وی در پایان از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حمایت‌های ایشان از برگزاری این همایش تشکر و قدردانی کرد. همچنین از همه سخنرانان و پژوهشگران و افرادی که مقالات خود را به دبیرخانه همایش فرستادند تشکر کرد.
در ادامه دکترخدابنده، مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی، به بررسی اهمیت‌های شاهنامه پرداخت و از وجوه اهمیت شاهنامه پرداختن به اساطیر، فرهنگ ایرانی، ادب فارسی و هنر شاعری فردوسی دانست . وی با اشاره به اقداماتی که آموزش و پرورش در این راستا ازجمله؛ آوردن داستان‌های شاهنامه در کتب درسی و پویش ملی ستارگان ادب فارسی، رسالت آموزش و پرورش را حفظ و انتقال فرهنگ به نسل بعدی بیان کرد. همچنین اقداماتی نظیر شاهنامه‌خوانی در شهرهای خراسان هم با کوشش آموزش و پرورش اجرایی شده است.
سخنران بعدی این نشست دکتر ابوالقاسم اسماعیل‌پور، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی بود که سخنرانی خود را با موضوع ساختار اساطیری شاهنامه ارائه کرد. دکتر اسماعیل‌پور پس از تشکر از دکتر یاحقی و برگزارکنندگان این همایش تأکید کرد اگرچه شاهنامه یک اثر حماسی است اما زیرساخت‌های اسطوره‌ای دارد. وی با اشاره به زیرساخت‌های اسطوره‌ای شاهنامه از پادشاهی کیومرث تا کیخسرو آن را اسطوره‌ای بیان کرد که در قالب داستان‌های حماسی تجلی پیدا می‌کند و این گردهم‌آیی داستان‌ها اتفاقی نیست بلکه نشان از ساختار دقیق و ساختارمند در ذهن فردوسی است که این هزاره‌ها در کنار هم آمده‌اند و پس از گذشت هزار سال می‌توان ریشه‌های فرهنگی خراسان بزرگ آن زمان را شاهد بود.
سخنران پایانی این مراسم پروفسور چندر شیکهر، از دانشگاه دهلی هندوستان بود که ایشان به معرفی نسخه‌ای مصور از شاهنامه پرداخت. وی ضمن تشکر از دکتر یاحقی برای دعوت در این مراسم، به این نسخه خطی اشاره کرد که دو مجلد است و بخط نستعلیق می‌باشد. وی ضمن ارائۀ توضیحاتی از این نسخه، نقاشی‌هایی که به مکتب هنری هرات بازمی‌گردد را نشان داد که این نقاشی‌ها ارزش این نسخه را نشان می‌دهند که تعداد آن 27 نقاشی است. وی ابراز امیدواری کرد تا در آینده بتواند اطلاعات بیشتری از این نسخه در اختیار علاقه مندان و فردوسی‌پژوهان قراردهد.
سایر برنامه‌های این نشست شاهنامه‌خوانی استاد محمدرضا خوشدل بود. در بخش پایانی محمد بیانی، دبیر نشست ضمن تشکر از سخنرانان و استادان و شرکت کنندگان در این جلسه از ادامۀ این نشست‌ها تا پنج شنبه این هفته خبر داد که سخنرانان دیگری مقالات خود در موضوعات مرتبط ارائه خواهند کرد.
گزارش: زهرا شریعت‌پناه
