جلسۀ دهم بررسی شاهنامه از دیدگاه اسطوره‌شناسی عصبی-تکاملی در ساعت ۲۱ دوشنبه ۲۵ اسفند‌ماه ۱۳۹۹ و با حضور دکتر عبدالرضا ناصرمقدسی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران و معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ام.اس ایران برگزار شد. دبیر نشست، محمد بیانی، دانشجوی دکتری ادبیات حماسی است.
به مناسبت فرارسیدن سال نو، این جلسه به بررسی آیین‌های نوروزی از دیدگاه اسطوره‌شناسی عصبی-تکاملی اختصاص یافت. دکتر مقدسی سخنان خود را با اشاره به روایت پیدایش نوروز در شاهنامه و داستان «جمشید» آغاز کرد و به شرح آن مشغول شد. در ادامه وی با توسع بحث، به آیین چهارشنبه‌سوری و شخصیت اسطوره‌ای «حاجی فیروز» پرداخت و توضیحات مفصلی در این باره ارائه داد. دکتر مقدسی در ضمن اشاره به ارتباط بین مراسم چهارشنبه‌سوری و اسطورۀ «سیاوش» با توسل به آرای دکتر مهرداد بهار در این زمینه، اضافه کرد که چهارشنبه‌سوری در حقیقت پیش درآمدی است برای شهادت خدای شهیدشونده که به صورت سیاوش بازنمایی شده؛ این خدا در پایان سال شهید می‌شود، به دنیای زیرین می‌رود و با آغاز سال جدید و آمدن بهار دوباره زنده می‌شود همان‌طور که سیاوش بعد از کشته شدن به صورت گیاهی به زیست خود ادامه می‌دهد. ایشان ارتباط اسطورۀ سیاوش و شخصیت حاجی فیروز را نیز خاطرنشان کرد و با اشاره به یکی از معانی احتمالی «سیاوخش»، دارنده چهرۀ سیاه، و انطباق آن با این موضوع که حاجی فیروز نیز صورت خود را سیاه می‌کند به علاوۀ برخی دلایل دیگر، نتیجه گرفت که حاجی فیروز تجلی اسطورۀ سیاوش است. دکتر مقدسی در پایان با تأکید بر اهمیت موضوع، لزوم تأویل و بازتعریف نوروز و مراسم آن را متذکر شد و این اقدامات را به منظور ماندگاری این آیین در دنیای مدرن ضروری دانست.
گزارش: زینب قدسی‌فر
