نشست مجازی بزرگداشت استاد دکتر محمّدجعفر محجوب، دوشنبه 31 شهریورماه به همت انجمن مفاخر فرهنگی و با حضور و سخنرانی دکتر محمدجعفر یاحقی، مدیر قطب علمی فردوسی و شاهنامۀ دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد. در آغاز این نشست، دکتر بلخاری، رئیس انجمن مفاخر فرهنگی سخنان خود را دربارۀ استاد محجوب چنین ایراد کرد: «دکتر محجوب دارای کرسیِ عوام بود. او به عنوان محقّق برجستۀ ادبیات عامه شناخته می‌شود. او معتقد بود ادبیات علاوه بر دو وجه نظم و نثر، وجه نمایشی نیز دارد. با تصحیح فتوّت‌نامۀ سلطانی و ورود آن به عرصۀ ادب ایرانی اسلامی، باب مهمی در بابِ فتوت‌نامه آغاز شد. نقش دکتر محجوب در گشایش فتوّت‌شناسی بسیار مهم است. فتوّت‌نامه که به اهتمام وی تصحیح شد، در زمرۀ جامع‌ترین فتوت‌نامه‌های فارسی قرار دارد. مقدمۀ او در این کتاب نشان می‌دهد که با شوق و علاقه و بررسی جامعه‌شناختی این مسئله، وارد این حوزه شده است. فتوت‌نامه منشوری اخلاقی برای بیان خلقیات و نوع نگاه و جهان‌بینی صنوف مختلف عامه است. دکتر محجوب با تصحیح این کتاب، یک اثر بسیار مهم تاریخی_ فرهنگی_ اجتماعی را به جامعۀ امروزی معرفی می‌کند». ایشان در پایان سخن خود، بخشی از باب ششم کتاب فتوت‌نامه را برای مخاطبین خواند.

دکتر مهدی محقّق، رئیس هیأت مدیرۀ انجمن آاثار و مفاخر فرهنگی، سخنران بعدی این برنامه بود. او دکتر محجوب را از ادبا و دانشمندان معاصر دانست که در زبان و ادب فارسی مهارت فراوانی داشت. سپس به دوران تحصیل خود در دانشگاه اشاره کرد که با محجوب، مهدوی دامغانی و جعفر شهیدی هم‌کلاس بوده و از کلاس درس استاد فروزانفر بهره‌ها برده‌اند. او دکتر محجوب را از افتخارات زبان و ادبیات فارسی دانست.

دیگر سخنران این برنامه دکتر ماحوزی، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی بود. او بیتی از حافظ را خواند و آن بیت را متناسب با وصف شخصیت دکتر محجوب دانست:

ماحوزی دکتر محجوب را استاد پژوهشگر نام‌آور پس از انقلاب فرهنگی در پنجاب پاکستان، آکسفورد انگلیس، کالیفرنیا و برکلی آمریکا و نیز کانادا دانست و از کارهای معتبر ادبی وی به کلیله و دمنه، فن نگارش، برگزیدۀ آثار نویسندگان معاصر، رسالۀ ویژه در زمینۀ ادبیات کودک و نوجوان و به‌ویژه اثر ادبی او، آفرین فردوسی اشاره کرد. او دکتر محجوب را در جاودان ساختن ادبیات عامیانه دارای نقشی خلّاق و ابتکارانه دانست. ادبیات عامیانۀ ایران در دو جلد و حدود 1338 صفحه از کارهای ماندگار دکتر محجوب است که به کوشش دوستش دکتر حسن ذوالفقاری انجام شد. چیرگی دکتر محجوب بر زبان عربی، فرانسه و انگلیسی بر گستردگی دامنۀ پژوهش‌های او و پیمودن مراتب علمی‌اش نقش اساسی داشت. دکتر ماحوزی در سخنرانی خود به بحث پیرامون سبک پرداخت و از میان تمام اثار دکتر محجوب، سبک خراسانی در شعر فارسی را شاهکار او دانست و معتقد بود او در آن اثر، از همان مقامی برخوردار است که مرحوم بهار در سبک‌شناسی نثر دارد. دکتر محجوب در مقدّمۀ آن کتاب، مختصات سبکی شعر فارسی را از ظهور تا پایان قرن 5 بررسی کرد. او با تمام اعتقادش به تمایز سبک‌های خراسانی، عراقی و هندی، هرگز استقلال این سه سبک را نپذیرفته است.

دکتر محمّدجعفر یاحقّی، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی سخنران دیگر این برنامه بود که در سخنرانی خود از خاطرات شیرینی که با دکتر محجوب داشت، این‌گونه یاد کرد: «از سال دوم دانشگاه با نام دکتر محجوب آشنا شدم. دکتر یوسفی در کلاس مجموعه مقالات دکتر محجوب را معرفی کرد. من به کتاب فتوّت‌نامۀ سلطانی رجوع کردم و کارهای او را در زمینۀ عیاری دیدم. در درس متون نظم فارسی به ویس و رامین رسیدیم و در این درس نیز باز هم به کتاب دکتر محجوب در این زمینه رجوع کردم. در سال 1356 دکتر محجوب در جش طوس شرکت کرد و بنده شیفتۀ سخنان او شدم. سال‌ها بعد با کارهای شاهنامه‌پژوهی او انس گرفتم و خصوصاً ارتباطی که بین ادبیات حماسی و عیاری برقرار کرد. دکتر محجوب در زمینۀ نزدیک کردن شاهنامه با حوزۀ فرهنگ عامه و فرهنگ مردم نقش اول را دارد. او در دهه‌های پایانی عمر، کتاب افرین فردوسی را منتشر کرد و نشان داد علاقۀ او به شاهنامه و انطباق آن با ادبیات عامیانه تا چه حد بوده است. در همۀ پژوهش‌ها، مخاطب او عامۀ مردم هستند. در آفرین فردوسی، هدف اصلی او آشنایی دادن جوانان با زبان فردوسی بوده و به مباحثی پرداخته که در حوزۀ فهم عامّه باشد. به دو قلۀ مهم شعر فارسی، فردوسی و حافظ، عشق می‌ورزید. او مدتی در فرانسه و آمریکا، حلقۀ شاهنامه‌خوانی و حافظ‌خوانی داشت و روح تشنۀ هموطنان دور از وطن را با بیان گرم و دلنشین سیراب می‌کرد. درس‌گفتارهای او درمورد شاهنامه، به صورت کاست و دیجیتال منتشر شد. در سال 1370 من در دهلی بودم که با دکتر محجوب در آمریکا تماس گرفتم و او از من درخواست کرد به آمریکا بروم. من هم به آمریکا رفتم و ایشان در آمریکا در منزل نادر نادرپور بود. 2 سال بعد که به ایران آمد، باهم به آرامگاه فردوسی رفتیم. در کتاب‌فروشی موزۀ آرامگاه، چند نسخه از کتاب آفرین فردوسی را خریداری کرد تا به دوستان خود هدیه بدهد. وقتی او را به فروشنده معرفی کردم، فروشنده ابتدا پول قبول نمی‌کرد سپس به درخواست دکتر محجوب، به او تخفیف داد. بعد به زادگاه فردوسی رفتیم. در مسیر راه به سمت زادگاه، میلِ اخنگان قرار دارد که بنای تاریخی است و توضیحاتی راجع به آن دادم. دکتر محجوب دستمالی از کیف دراورد و مقداری خاک از زادگاه فردوسی برداشت و آن را با خود برد».

آخرین سخنران این برنامه دکتر نصرالله حدادی پژوهشگر حوزۀ تهران‌شناسی بود. او در سخنرانی خود اشاره کرد که دکتر محجوب در روزگاری به دنیا آمده است که ایران در یک برهۀ تاریخی خاص بوده و آماده می‌شده تا حکومت را از قاجار به پهلوی منتقل کند. دکتر محجوب مدتی از روزهای جوانی خود را با عضویّت در حذب توده گذراند. او در این حزب، وجه عدالت‌محوری و مردم‌گرایانۀ حذب توده را برگزید. دکتر محجوب با دقّت زیاد به سراغ ثبت و ضبط لغاتی می‌رفت که مردم کوچه و بازار به کار می‌بردند. او داستان‌های عامیانۀ مردم کوچه و بازار را به صورت آکادمیک به دانشگاه برد و بررسی کرد. وجه دیگر شخصیت او این بود که خود به قهوه‌خانه‌ها می‌رفت و اصطلاحات آنها را هم از نظر آواشناسی و هم از نظر طرز گفتار آنها ثبت و ضبط می‌کرد. ویژگی دیگر او، صداقتی بود که در وجودش در فاصله گرفتن از حزب توده وجود داشت.

در پایان این نشست، لوح تقدیر انجمن به بانو شهرزاد محجوب تقدیم شد.

'گزارش: مژگان حسن‌پور