«هزاران را چه شد؟»

این خانه زادگاه بسی شعر تازه بود

وقت وداع، قافیه‌پــــرداز می‌رویم

 رضا افضلی

پنج‌شنبه 26تیرماه 1399 مراسم هفتمین شب درگذشت زنده‌یاد رضا افضلی و یکمین سالگرد درگذشت استاد زنده‌یاد امیر برزگر، با عنوان «هزاران را چه شد؟» به همت مؤسسۀ خردسرای فردوسی از ساعت 21 در فضای مجازی و گروه تلگرامی «همسفران خردسرای فردوسی» برگزار شد.

پیام تسلیت و ابراز همدردی دکتر محمدجعفر یاحقی

در آغاز مراسم، مدیر محترم مؤسسۀ خردسرای فردوسی، دکتر محمدجعفر یاحقی در پیامی مکتوب ابراز همدردی خود را این‌گونه بیان کرد: «خوبان را خاک زودتر در آغوش می‌گیرد. این خاک سیری‌ناپذیر هر دم شکاری تازه‌تر می‌گیرد. دیروز امیر برزگر شکار خاک بود و امروز رضا افضلی! ما را چقدر شکیبایی هست که هر روز لختی از آن را به یاد عزیزی باید بر خاک بریزیم؟ در سینه‌ها چقدر آه هست که هر روز باید بخشی از آن در سوگ دلبندی بر باد دهیم؟ ما آمده‌ایم تا با هم در سوگ این دو یار شفیق، این دو شریک شعر، این دو دل‌سوختۀ لب‌دوخته همنوا شویم و یاد و نامشان را تکرار کنیم. ما آمده‌ایم به دودمان‌های افضلی و برزگر بگوییم شما در این سوگواری سنگین تنها نیستید. ما آمده‌ایم به شما و خودمان دلداری بدهیم و همنوا با فردوسی بزرگ بگوییم: "به گیتی نگه کن که جاوید کیست؟" و از شاعران گرانقدر، یاران و دوستداران این دو گرامی که با سروده‌ها، دلنوشته‌ها و هم‌آوایی‌ها و همگرای‌های بی‌مانند خود به ما پیوستند به جان سپاسگزاریم. آرزو می‌کنیم این همگرایی گروهی شما بار گران سوگی را که بر دوش این دو خاندان سنگینی می‌کند اندکی سبک‌تر و روان آن دو شفیق عزیز را آرام‌تر کرده باشد. این شما و این هم فضای عشق و میدان مهربانی».

در ادامه، زندگی‌نامه و بخشی از فعالیت‌های علمی و ادبی این دو استاد برجستۀ شعر خراسان در پیام‌های جداگانه ارسال و به نمایش گذاشته شد.

پیام تسلیت دکتر محمدرضا راشد محصل و آقای سهیل محمودی

دکتر محمدرضا راشد محصل در پیامی صوتی فقدان این دو شاعر را تسلیت گفت و این‌گونه آغاز کرد: «انّا الله و انّا الیه راجعون؛ تفسیر آن را از زبان مولوی بگویم که فرمود: "راجعون گفت و رجوع این‌سان بوَد/ که گله وا گردد و خانه رود" که به‌واقع "مرغ باغ ملکوتم نیَم از عالم خاک/ چندروزی قفسی ساخته‌اند از بدنم". روانش‌شاد امیر برزگر یک سال است که این قفس را در هم شکسته و به ملکوت اعلی پیوسته است و زنده‌یاد رضا افضلی چند روزی است که جان به جان‌آفرین تسلیم کرده است. خدایشان بیامرزاد و راهشان در دنیا بی‌رهرو مباد و روانشان در مینو شادمان باد؛ که "هر دو عالم یک فروغ روی اوست". پروردگار مهربان هردو را در قرب خویش جای دهد». همچنین در پیام صوتی دیگر، شاعر گرامی، آقای سهیل محمودی به مناسبت درگذشت زنده‌یاد رضا افضلی ابراز همدردی کرد و گفت: «این زندگی حلال کسانی که در جهان/ آزاد زیست کرده و آزاد می‌روند. روح رضا افضلی شاد باد».

سخنان دکتر علیرضا قیامتی در نکوداشت مقام دو شاعر فقید

دکتر علیرضا قیامتی عضو هیأت مدیرۀ موسسة فرهنگی خردسرای فردوسی دربارۀ شاعران فقید افضلی و برزگر در پیام صوتی این چنین گفت: «درگذشت اندوه‌بار جناب استاد افضلی گرامی را خدمت جامعۀ فرهنگ و ادب خراسان، اساتید گرامی و خانواده ارجمندشان تسلیت عرض می‌کنم. همچنین نام و یاد بلند و سترگ استاد بزرگ خراسانی در یکمین سال فراغ آن عزیز را گرامی می‌داریم. بدون تردید فقدان این دو استاد ارجمند ضایعه‌ای بسیار بزرگ برای شعر و ادب خراسان، بل کشور خواهد بود. این دو عزیز و شاعر بزرگوار به واقع هر کدام دانشنامه‌ای از شعر و ادب و فرهنگ خراسان بودند. از نسل بزرگان بودند. بوی بزرگانی چون اخوان ثالث، استاد قهرمان، صاحبکار، باقرزاده، بقا، کمال و عماد می‌دادند. بوی انجمن فرخ، انجمن قهرمان و داش آقا را زنده می‌کردند. برزگر در واقع به چندین هنر آراسته بود. در غزل و مثنوی او درد و اندوه و سوز جهان موج می‌زد و به وسعت همۀ انسان‌ها بود». و در ادامه چند بیت از اشعار استاد برزگر را قرائت کردند و دربارۀ استاد افضلی نیز این‌چنین گفتند: «وی دغدغۀ گسترش فرهنگ و ادب این دیار را داشت. ایشان نقش بی‌بدیل در ادارۀ انجمن‌های ادبی و همراهی کردن در فعالیت‌های شعر و ادب خراسان داشتند». و در پایان شعر سوگوارانۀ استاد کلاهی اهری را که در سوگ دوست ارجمندشان استاد افضلی سروده بودند را با مهمانان همنوا شدند.

پیام تسلیت مکتوب دکتر مدیرشانه‌چی

در پیامی مکتوب نیز دکتر مدیرشانه‌چی، عضو مجمع عمومی خردسرای فردوسی، اینگونه ابراز حزن و اندوه کرد: «با سپاس از دوستانی که این مجلس مجازی را تدارک دیدند. فقدان هر دو شاعر گرانمایۀ خراسان را به همۀ بازماندگان و دوستان گرانقدر تسلیت می‌گویم. استاد برزگر انسانی مهربان و با‌محبت بود. ارادت بسیاری به ایشان داشتم. مدتی پیش از درگذشت ایشان برای آخرین‌بار دیدار و گفت‌وگویی داشتیم. درگذشت استاد افضلی نیز تلخ و ناباورانه بود. وجودی سرشار از مهر و تواضع داشت خاطرات شیرین دیدار و مصاحبت با ایشان هیچ‌گاه فراموشم نمی‌شود. نام و یاد این دو عزیز همواره زنده و گرامی باد».

در ادامۀ مراسم، نماهنگ شعرخوانی زنده‌یاد رضا افضلی که در مراسم نکوداشت استاد قهرمان در تیرماه 1392 سروده بودند، به نمایش گذاشته شد. بانو عصمت میرزایی نیز در پیامی با عنوان «به یاد یار دیرین شعر خراسان» به تحلیل زیباشناسی شعر آرزوی درخت از زنده‌یاد رضا افضلی پرداخت: «استاد و یار دیرین، افضلی مهربان آرزوی قلبی‌اش را از زبان یک درخت چقدر زیبا گفت. این شعر از جمله اشعاری است که استاد بزرگ، شفیعی کدکنی به آن نظر زیبایی‌شناختی داشت و در زمرۀ سی شعر منتخب از شش شاعر خراسانی قرارش داد. اینکه مرگ پایان درخت نیست و بعد از مردن عیار هر درختی در معنی استعاری آن روشن خواهد شد، بینشی ژرف است که در عین بلاغت سادگی، به زیبایی در این شعر کوتاه بیان شده است. اینکه شاعر در مرگ هم زندگی را بجوید و ببیند و حتی در عبور از پل مرگ، باز هم چراغی بطلبد تا از چوب وجود خویش مشعلی برافروزد که چراغ راه زندگانی باشد، در عین اینکه بسیار زیبا و رساست، امید به زندگی را حتی در مرگ نیز زنده می‌دارد. روحش شاد و همنشین کردگار زندگانی باد که در‌هم‌آمیختن غم و شادی، لذت و رنج و مرگ و زندگی در سخنش یکی از مؤلفه‌ها و نیز میزان اصلی بلاغت شعر او بود». سپس مستند کوتاه خانه هنرمندان مشهد با عنوان امیر خراسان (تیرماه 1398)، به نمایش گذاشته شد. اخوانیه‌ای که آقای اعتقادی به آقای افضلی در آذرماه 1395تقدیم کرده است نیز به صورت مکتوب در دسترس قرار گرفت: «شعرهای افضلی همچون گهر/ می‌درخشد مثل خورشید و قمر/ شعرهای ناب او عالی بود/ در حقیقت برتر است از سیم و زر/ من زبانم الکن است از وصف او/ کن خداوندا توانش بیشتر/ با دعای دوستان اهل دل/ گشته او همچون درختی پرثمر/ از برای اعتقادی شد یقین/ شعرهای او بود همچون شکر».

پس از آن تصاویری از شعرخوانی استاد رضا افضلی از مجموعۀ «آنچه می‌خواستم این نبود» توسط خانم دکتر ملیحه شهریاری (بهار شهریار) به نمایش درآمد. همچنین فیلم کوتاهی از شعرخوانی استاد رضا افضلی با لهجۀ مشهدی در گروه قرار گرفت. گزیده‌ای از عکس‌ها و تصاویر زنده‌یاد رضا افضلی و شاعران خراسان به همراه تصاویری از انجمن داش‌آقا در گروه قرار گرفت.

در ادامۀ مراسم، نماهنگ شعرخوانی زنده‌یاد امیر برزگر در مراسم نکوداشت استاد قهرمان در تیرماه 1392 و تصاویری از آثار چاپ شدۀ این دو شاعر بزرگ به نمایش گذاشته شد.

پیام تسلیت گویندۀ پیشکسوت رادیو، پرویز روحبخش

پرویز روحبخش، گویندۀ هنرمند و پیشکسوت رادیو، به یاد شادروان امیر برزگر پیامی مکتوب را ارسال کرد و گفت: «من با شادروان استاد برزگر اوایل دهۀ 70 و حضور در جلسلت شعر ارشاد دوستی و الفت داشتم. این جلسات با حضور استادانی چون شادروان محمد قهرمان، شادروان ذبیح الله صاحبکار و شادروان احمد کمال‌پور، عصر روزهای شنبه در محل ادارل کل ارشاد برگزار می‌شد و این دوستی ادامه یافت. زمانی که صدا و سیما تهیه و اجرای برنامۀ تلویزیونی شبچراغ را به من محول کرد، من در این برنامه هر شب به منزل یکی از هنرمندان مشهد می‌رفتم و با وی گپ‌و‌گفتی داشتم و به معرفی بیشتر آن هنرمند و آثار او می‌پرداختم و چنین بود که با هماهنگی قبلی شبی را نیز به سراغ این دوست هنرمند و این شاعر توانا رفتم و به این ترتیب برنامه شبچراغ را یک شب به گفت‌وگو با ایشان و شعر‌خوانی وی اختصاص دادم. تنها یادگاری که از امیر عزیزم دارم، از دریای مهر و صفای او، کتابش «سخن آیینه‌ها» با خط و امضای مبارک اوست. خدایش بیامرزاد. نام و یاد و آثارش ماندگار». ایشان همچنین در پیامی صوتی، غزلی از امیر برزگر خراسانی را خواندند.

خوانش اشعار زنده یاد امیر برزگز توسط فرزندان ایشان امیربهداد، امیربهزاد و امیردخت بهاره برزگر در پیام‌های صوتی و تصویری جداگانه برای حاضران ارسال شد. همچنین خواهر محترم زنده‌یاد افضلی اشعاری را به صورت پیام صوتی خواندند و امیردخت بهاره برزگر اشعاری از پدرشان را خوشنویسی کردند و غزال افضلی فرزند زنده‌یاد افضلی اشعاری از پدرشان را به صورت مکتوب در معرض دید گذاشتند.

پیام دکتر سیدعلی کرامتی مقدم در بزرگداشت مقام دو شاعر شعر خراسان

در پیامی مکتوب، دکتر سیدعلی کرامتی مقدم، دبیر انجمن علمی معلمان زبان و ادبیات فارسی خراسان رضوی نیز سخنانی را بیان کرد: «مهم‌ترین بعد کارکردی شناخت مفاخر بعد هویتی آن است. چرا که این مهم می‌تواند موجب ارتقای فرهنگ عمومی و اعتلای هویت قومی و ملی باشد. بنابراین به نظر می‌رسد شناخت مفاخر فرهنگی و هنری یک ملت و تلاش برای الگوسازی آنها تا حد قابل توجهی در اعتلای هویت فردی، اجتماعی و ملی آن ملت مؤثر خواهد بود. بی‌شک مرحوم استاد رضا افضلی و زنده‌یاد امیر برزگر از شاعران بزرگ معاصر و از مفاخر ما هستند که برگزاری محافلی برای شناخت بیشتر و معرفی آنها به نسل جدید بسیار ارزشمند و ضروری است. ضمن عرض تسلیت به خانواده استاد افضلی و جامعه ادبی خراسان، مقام این عزیزان را ارج می‌نهیم و از برگزار‌کنندگان این محفل زیبا تشکر می‌کنیم».

یوسف بینا اشعاری از استاد زنده‌یاد استاد افضلی را انتخاب و به صورت گلچین تصویر آنها را در گروه ارسال می‌کرد. فیلمی از حضور رضا افضلی و شعرخوانی ایشان در انجمن هستی عریان در تورنتو نیز توسط فرزند ایشان رزوبه افضلی به نمایش گذاشته شد. در ادامه محمد افضلی با خوانش اشعاری از پدر بزرگوارشان، از حضور بزرگان، استادان و دوستداران شعر استاد افضلی تشکر و قدردانی کردند. در پیام‌های جداگانه خاندان محترم زنده‌یاد امیربزرگر نیز مراتب تشکر خود را رساندند. خانواده‌های ذاکرالحسینی (پرند)، قدسی، حافظ، دانشدوست، عرفانیان مشیری راد، یوسف بینا و دیگر دوستان نیز پیام‌های تسلیت و ابراز همدردی خود را اعلام کردند.

در پایان مراسم، پیام مکتوب و صوتی برنامه توسط دکتر محمدجعفر یاحقی ارسال شد: «سلامی دوباره به خاندان داغدار و دوستداران شعر و ادب و دو نماینده شعر امروز خراسان زنده‌یادان رضا افضلی و امیر برزگر. یک جهان سپاس و یک جهان صبوری. سپاس برای شما شاعران و و دوستداران و صبوری برای شما داغداران و سوگواران. دریغ میان این دو یار جدایی افتاد. برزگردر پیشگاه فردوسی سر بر خاک گذاشت و افضلی در کنار هنرمندان آرمید. در برنامه امشب با حضور گرمتان به خانواده‌های این دو عزیز سوگباد گفتید اما با تدارک خانواده‌های زنده‌یادان و دوستانم در خردسرا به ویژه خانم‌ها شکفته و دلیری سیمایشان را بیشتر دیدیدم و صدایشان را خوب‌تر و جانانه‌تر شنیدیم و دانستیم که تنها صداست، صداست، صداست که می‌ماند».

گزارش: سمیّه کریمی‌پور